«Έχετε το δικαίωμα... - ένα έγγραφο δικαιωμάτων». Μια νέα νομοθετική ρύθμιση που διασφαλίζει το δικαίωμα πληροφόρησης των κατηγορουμένων κατά τις ποινικές διαδικασίες σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα, στην οποία καταχωρίζεται η νομοθεσία της ΕΕ. Η «Οδηγία σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών» προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τον Ιούλιο του 2010, ψηφίστηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 13 Δεκεμβρίου 2011 (βλ. IP/11/1534) και συμφωνήθηκε από τους Υπουργούς Δικαιοσύνης των κρατών μελών, στις 27 Απριλίου 2012) (βλ. IP/12/430). Η νομοθετική αυτή ρύθμιση διασφαλίζει ότι κάθε πρόσωπο που συλλαμβάνεται ή κατά του οποίου εκκρεμεί ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης, σε οποιοδήποτε κράτος μέλος της ΕΕ, λαμβάνει έγγραφο δικαιωμάτων στο οποίο αναγράφονται τα βασικά δικαιώματά του στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών. Τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν πλέον στη διάθεσή τους δύο έτη για να θεσπίσουν τους νέους κανόνες στα εθνικά νομικά τους συστήματα. Επί του παρόντος, το δικαίωμα αυτό εξασφαλίζεται στο ένα τρίτο μόνο των κρατών μελών1.
«Έχουμε δημιουργήσει έναν ακόμη κεντρικό πυλώνα του πραγματικού ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης. Η νέα νομοθετική ρύθμιση για το δικαίωμα ενημέρωσης θα συμβάλει στην κατοχύρωση δίκαιης δίκης για όλους στην ΕΕ, διασφαλίζοντας ότι κάθε κατηγορούμενος ή ύποπτος για ποινικό αδίκημα θα ενημερώνεται σαφώς και αμέσως για τα δικαιώματά του» δήλωσε η Viviane Reding, Αντιπρόεδρος και Επίτροπος Δικαιοσύνης της ΕΕ. «Θα αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμος για τους εκατομμύρια τουρίστες και άτομα που ταξιδεύουν στην ΕΕ και που θα μπορούσαν να εμπλακούν σε ποινική διαδικασία: από σήμερα, θα έχουν επίσημα πλέον δικαίωμα ενημέρωσης σχετικά με τα δικαιώματά τους σε γλώσσα που κατανοούν. Με τον τρόπο αυτό θα αποφεύγονται περιπτώσεις κακοδικίας. Βασίζομαι πλέον στα κράτη μέλη για να μεταφέρουν γρήγορα τη νέα αυτή νομοθετική ρύθμιση στο εθνικό τους δίκαιο – και να μην περιμένουν την εκπνοή της προθεσμίας μεταφοράς - ούτως ώστε να γίνει απτή πραγματικότητα για τους 500 εκατομμύρια πολίτες μας».
Ιστορικό
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε τη νέα νομοθεσία τον Ιούλιο του 2010 (IP/10/989) στο πλαίσιο σειράς δικαιωμάτων σε δίκαιη δίκη, τα οποία πρέπει να εφαρμόζονται σε ολόκληρη την ΕΕ. Πρόκειται για το δεύτερο κατά σειρά μέτρο που αποσκοπεί στον καθορισμό κοινών ελάχιστων προτύπων σε επίπεδο ΕΕ για τις ποινικές υποθέσεις, το οποίο ελήφθη με πρωτοβουλία της Επιτρόπου Δικαιοσύνης της ΕΕ Viviane Reding. Με τον τρόπο αυτό, θα τονωθεί η εμπιστοσύνη στον χώρο δικαιοσύνης της ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν την πρώτη πρόταση, με την οποία δινόταν στους υπόπτους το δικαίωμα για μετάφραση και διερμηνεία (IP/10/1305), τον Οκτώβριο του 2010.
Η οδηγία σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης θα εξασφαλίζει την ενημέρωση των υπόπτων σχετικά με τα δικαιώματά τους από τις αστυνομικές και εισαγγελικές αρχές. Μετά τη σύλληψη, οι αρχές θα παρέχουν τις πληροφορίες αυτές γραπτώς – υπό μορφή εγγράφου δικαιωμάτων – το οποίο θα συντάσσεται σε απλή, καθημερινή γλώσσα. Θα δίνεται στους υπόπτους κατά τη σύλληψή τους σε όλες τις περιπτώσεις, είτε το ζητούν είτε όχι, και θα μεταφράζεται, αν είναι απαραίτητο. Οι χώρες της ΕΕ είναι ελεύθερες να επιλέξουν την ακριβή διατύπωση του εν λόγω εγγράφου, αλλά, για λόγους απλούστευσης, η Επιτροπή πρότεινε σχετικό υπόδειγμα σε 22 γλώσσες της ΕΕ (βλ. παράρτημα). Με τον τρόπο αυτό, θα εξασφαλιστεί συνεπής αντιμετώπιση για τους ανθρώπους που ταξιδεύουν στο εξωτερικό και θα περιοριστούν τα έξοδα μετάφρασης.
Το έγγραφο δικαιωμάτων θα περιλαμβάνει πρακτικές λεπτομέρειες σχετικά με τα δικαιώματα των προσώπων που συλλαμβάνονται ή κρατούνται, π.χ. σχετικά με τα εξής:
δικαίωμα σιωπής·
δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο·
δικαίωμα ενημέρωσης σχετικά με την ποινική κατηγορία·
δικαίωμα διερμηνείας και μετάφρασης σε οποιαδήποτε γλώσσα όσον αφορά τα άτομα που δεν κατανοούν τη γλώσσα της διαδικασίας·
δικαίωμα σε ταχεία παραπομπή σε δικαστήριο μετά τη σύλληψη·
δικαίωμα στην ενημέρωση άλλου προσώπου σχετικά με τη σύλληψη ή την κράτηση.
Το έγγραφο δικαιωμάτων θα συμβάλει στην αποφυγή περιπτώσεων κακοδικίας και στον περιορισμό του αριθμού των ασκούμενων ενδίκων μέσων.
Επί του παρόντος, οι πιθανότητες δέουσας ενημέρωσης των πολιτών για τα δικαιώματά τους, σε περίπτωση σύλληψής τους και απαγγελίας κατηγορίας για ποινικό αδίκημα, διαφέρουν από το ένα κράτος μέλος της ΕΕ στο άλλο. Σε ορισμένα κράτη μέλη, οι ύποπτοι ενημερώνονται μόνο προφορικά σχετικά με τα δικονομικά τους δικαιώματα, ενώ σε άλλα έγγραφη ενημέρωση παρέχεται μόνον εάν ζητηθεί.
Σύμφωνα με το άρθρο 82 παράγραφος 2 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και για να διευκολυνθεί η αμοιβαία αναγνώριση των δικαστικών αποφάσεων, καθώς και για να βελτιωθεί η αστυνομική και δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις, η ΕΕ μπορεί να θεσπίζει μέτρα προκειμένου να ενισχύσει τα δικαιώματα των πολιτών της ΕΕ, με βάση τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.
Το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη και το δικαίωμα υπεράσπισης κατοχυρώνονται με τα άρθρα 47 και 48 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, καθώς επίσης με το άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
Τον Ιούνιο του 2011, η Επιτροπή πρότεινε ένα τρίτο κατά σειρά μέτρο για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε δικηγόρο και της επικοινωνίας με συγγενικά πρόσωπα (IP/11/689). Η πρόταση βρίσκεται στο στάδιο της συζήτησης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.
Για περισσότερες πληροφορίες:
Αρχική σελίδα της Αντιπροέδρου Viviane Reding, Επιτρόπου Δικαιοσύνης της ΕΕ:
Fork Studios